انیمیشن ایران؛ مسیری خاموش (قسمت اول - مقدمه)

درود بر تمامی دوستان گرامی و بزرگوار

 

مدت ها بود که دوست داشتم در راستای دغدغه های ذهنی ام در رابطه با مشکلات جامعه انیمیشنی ایران بنویسم. نه خیلی سخت و پیچیده. به زبان خودمان. خیلی راحت. همیشه همه نوشته ها سخت و دور از واقعیت می شود. می رود به سمت ایده آل های جوامع پیشرفته و از جامعه ما بسیار دور است. یکی از معضلات بزرگ جامعه ما هم این است که هیچ راهنمایی وجود ندارد و افرادی که در حال فعالیت در این رشته اند به دو دسته تقسیم می شوند : یکی افرادی که تازه به این راه می پیوندند و نمی دانند باید چه کنند و به راه های بی راهه و دور می روند و پس از صرف مدت زمان های طولانی به بسیاری اشتباهات پی می برند و یک دسته هم افرادی که سال های سال در این رشته حضور دارند و چند سالی را به دلیل تاریک بودن این راه و نبود هیچ منبع راهنما، بیهوده گذرانده اند و می توانستند به درجات بالاتری نسبت به حال برسند. چه بسا همین تعیین مسیر اشتباه در برخی موقعیت ها باعث شود، فرد در تنگنای مسیر زندگی درجا بزند و از پیشرفت نیز باز بماند. از این رو تصمیم گرفتم مطلبی خلاصه در باب این بحث بسیار گسترده به رشته نگارش در آورم تا اگر به مزاج شما دوستان نیز خوش آمد و واقعا کاربردی بود یک به یک، مسائل را با دقت بیشتری بشکافیم و روی هر کدام از مسائلی که در زیر مطرح می شود، با جزییات بیشتری تمرکز کنیم.

 

 

در طول سال های فعالیتم در رابطه با تدریس و تولید محتوای تصویری و به طور ویژه انیمیشن، سوالات بسیار زیادی از من در رابطه با ورود به دنیای انیمیشن می شد و می شود. سوالاتی که ذهن هر فردی را برای ورود به این رشته در روزهای آغازین فعالیتش به خود مشغول می کند. سوالاتی از این دست :

و سوالاتی که مشابهش را به وفور می توانید در ذهن تصور کنید و گاهی من را هم به فکر وا می دارد . به فکر فرو می روم که چگونه پاسخ دهم و آیا می توان در قبال این پاسخ سخت ، مسئول زندگی شخص دیگری شد ؟

 

اما به راستی چه باید کرد ؟ آیا می توان روی این رشته به عنوان یک تکیه گاه حساب کرد یا نه ؟ این سخت ترین پاسخی ست که عموما با آن مواجهم و بهانه ای شد برای نگارش این سلسله مقالات.

 

 

اولین مشکلی که من با ادبیات جا افتاده در این زمینه دارم واژه "کاربر" است. من همیشه سعی در حذف این کلمه داشتم اما گویی چندان موفق نبوده ام. اولین چیزی که باید به یک تازه وارد تفهیم شود این است که او کاربر نیست. او قرار است در درجه اول یک هنرمند باشد. حالا اگر در وهله های بعدی کسی دوست داشت او را کاربر خطاب کند، باشد ! مشکلی نیست. اما استفاده از واژه هنرمند، خود مسئولیتی ذهنی و فکری بر دوش مخاطب می گذارد که بیشتر در قبال هنرش احساس دین کند تا در مقابل نرم افزار و تکنیک.

 

نسل انیمیشنی جدید و نو ما بدون داشتن یک معلم و راهنمای خوب، مریض به دنیا آمد و مریض تر قد کشید. از زمانی که یادگیری نرم افزار، بزرگترین دغدغه تازه واردان شد تا زمانی که کسی نبود بگوید اگر چهار کتاب پایه ای هنر هم بخوانی بد نیست تا این روزهای سیاه که سایه سنگین و بدرنگ شبکه های اجتماعی، زخمی عمیق بر دامان انیمیشن است.

 

بماند که اینها همگی دغدغه های شروع کار هستند و تا روزهایی که کسی به سختی بتواند گلیمش را از آب بیرون بکشد و به مرحله تولید برسد روزانه هزاران دغدغه درگیرش می کنند. اما فارغ از اینها یک سوال ابتدایی برای ورود به دنیای انیمیشن مطرح می کنیم و گذرا پاسخش را با می خوانیم چون پیش از پاسخ به هر سوالی، سنجش یک سری فاکتورها برای شما الزامی هستند : چگونه وارد این رشته شوم ؟ ملزومات چیست ؟ چه نرم افزاری یاد بگیرم ؟

 

خب از همین ابتدا روی نرم افزار یک خط قرمز بزرگ بکشید. اصلا خط خطی اش کنید. اگر صرفا می خواهید نرم افزار بیاموزید همان کاربر می شوید و به درد هیچ کس و هیچ کاری نمی خورید.

 

از ملزومات ورود به این رشته تنها و تنها، علاقه فراوان است و به زمان خودمانی باید کشته مرده هر چه متحرک است باشید. باید از طراحی از حرکت از تصویر از رنگ و خلاصه هر چه مربوط به هنر است، لذت ببرید. کاش کسی بود از روزهای آغازین در کنار شما می بود و می گفت فرقی نمی کند چه می خواهید بکنید، یک سری ملزومات هست که باید بیاموزید و یک سری پیش نیازهای مهم داریم. خود من از یک رشته مهندسی وارد دنیای هنر شدم. زمانی که درس های پیش نیاز سخت آن رشته را می خواندیم همیشه اعتراض می کردیم که خب این ها به چه دردی می خورند، باید اصلی ها را بیاموزیم. اما مشکل اینجاست که دانش آموز و دانشجو همیشه جلوی پایش را می بیند و خیلی چیزها را درک نمی کند. اصل کار همان پیش نیازها بودند. اصلی ها همان چیزی بودند که ما جدی نمی گرفتیم. متاسفانه در دنیای انیمیشن ایران هم اصلی ها جدی گرفته نمی شود. حجم انبوهی هنرجوی خودآموز داریم که راهنمای خوبی ندارند و صرفا به سمت نرم افزار هدایت می شوند. اما برای اینکه برویم سراغ پاسخ سوال مطرح شده، باید بگویم اولین اصلی که برای ورودتان نیاز است علاقه شدید به این رشته است. اگر صرفا دیدتان بازاری و مالی است مسیر اشتباهی را انتخاب کرده اید. نه به سرعت به درآمد می رسید نه بخش زودبازدهی در این رشته وجود دارد. گول تبلیغات را هم نخورید. همگی دروغ می گویند. هیچ استادی در هیچ کجای دنیا نمی تواند در عرض چند ماه شما را انیمیشن ساز کند. فقط تا حدی اصول را به شما منتقل می کند.

 

دوست دارم اگر هیچ زمان نتوانسته ام این جمله را مستقیما به شخصی بگویم، حالا خیلی دقیق و صریح مطرحش کنم :

"تنها علاقه شدید شماست که می تواند چراغ راهتان باشد. انرژی شما در قبال تمام سختی هایی که در یادگیری تحمل می کنید همین علاقه است. در حقیقت هیچ شغلی در دنیا وجود ندارد که فردی بی علاقه در آن به مهارت رسیده و مشهور شود و به مراتب بالا برسد. ابتدا تکلیف خود را مشخص کنید. اگر فقط به بازار کار و پول فکر می کنید و به دنبال شغلی در عرض چند ماه می گردید همین حالا هم دیر نشده. دنده عقب بزنید و برگردید به گزینه های کاری دیگری که داشتید."

 

 

خب این قدم اول بود. اگر واقعا علاقمند هستید، اگر واقعا اطمینان دارید هر چه سختی و تلخی پیش آید باز هم مانع علاقه شما نمی شود می توان به سراغ مقوله های بعدی رفت اما خواهش می کنم بعد از این مورد مستقیما به سمت نرم افزار نروید. هیچ عجله ای نیست.

 

شما باید پیش نیازها را بگذرانید و آن هم کسب اطلاعات کافی در این زمینه است. سعی می کنم در یک مقاله جداگانه به کتاب ها و مراجعی که به آن نیاز دارید هم بپردازم اما اگر بخواهم گذرا بگویم، شما باید در مورد تاریخ هنر، تاریخچه انیمیشن و سبک های مختلف آن بدانید، روند تولید را بشناسید، در مورد تخصص های مختلف اطلاعات کسب کنید، اطلاعات پایه ای در رابطه با رنگ، نور، ترکیب بندی، قاب، کارگردانی، طراحی و متحرک سازی و مطالبی از این دست کسب کنید. فراموش نکنید گفتم اطلاعات پایه. یعنی اینکه به عنوان یک هنرمند چهار روز دیگر در سوالات ساده و ابتدایی هنری گیر نکنید، باید ابتدا دید شما نسبت به هنر باز شود سپس به مقولات دیگر بپردازید. باور کنید اینها مهم تر از هزاران هزار ساعت تماشای ویدیوهای آموزشی نرم افزاری است. امیدوارم به این تجربه من که شاهد ناامیدی طیف وسیعی از ورودی های این رشته، در اثر نادیده گرفتن این اصول بوده ام، اعتماد کنید. باور کنید نرم افزار آخرین مرحله است. شما قرار است یک هنرمند باشید نه یک تکنیسین نرم افزاری.

 

اگر تا این مرحله پیش رفتید و هنوز از علاقه شما چیزی کم نشده بهتر است ادامه دهیم. دید شما نسبت به بعد هنری بازتر شده و ذهن شما آماده پذیرش مراحل بعدی است. اگر از هر کدام از بخش های قبلی با بی تفاوتی گذر کردید قول می دهم به زودی به مشکل برمی خورید. اما در این مرحله شما کم کم وارد بخش جدیدی می شوید که باید مشخص کنید به چه بخشی از این رشته علاقمند هستید. البته ما در روند تولید انیمیشن طیف گسترده ای از افراد را داریم که به شکل های مختلف درگیر با بخش های غیر نرم افزاری هستند اما مقاله ما اشاره ای مستقیم به طیف انبوه علاقمند به نرم افزار دارد، به همین دلیل از هنرمندان ارزشمند غیر نرم افزاری در این مرحله کمی فاصله می گیریم.  شما باید دقیقا تفهیم شوید به چه بخشی از تولیدات انیمیشنی علاقمند هستید. مشخصا زمان کافی و اضافی برای آزمون و خطا در این بخش های پر تعداد را هم ندارید. یکی از پیشنهادات من مجموعه آموزشی Digital Tutors - CG 101 به شماست. در این مجموعه، از مرحله طراحی تا مدلینگ، تکسچر، نورپردازی، اسکلت بندی، متحرک سازی، شبیه سازی، اصول پایه ای انیمیشن، کادربندی، کامپوزیتینگ، ادیت تصاویر و می توان گفت تمامی مراحل تولید یک انیمیشن را به صورت اجمالی مشاهده خواهید کرد. این مجموعه صرفا جهت آشنایی هر چه بیشتر شما با مراحل مختلف ساخت یک انیمیشن است تا بتوانید با چشمی بازتر مسیر خود را انتخاب کنید.

 

 

پس از مطالعات اصولی و ابتدایی و همچنین آشنایی هر چه بیشتر با مراحل ساخت انیمیشن و جذب هر چه بیشتر به این رشته شما آماده برای شروع کار عملی و نرم افزاری خود هستید. اولین توصیه من این است که به افراد تازه کار جهت انتخاب نرم افزار مراجعه نکنید. جانب داری متعصبانه جزئی از روح و وجود ایرانیان شده. با افراد حرفه ای زیادی در فضای مجازی و دنیای واقعی مشورت کنید و دیدگاه مختلف را در نظر داشته باشید. تمامی نرم افزارها قدرتمند هستند و این شما هستید که تعیین کننده اید نرم افزار چه نوع خروجی داشته باشد. طبق صحبتی که چند سال پیش با Alessandro Cangelosi، از افراد خوش نام و متخصص دنیای انیمیشن و جلوه های ویژه داشتم، در رابطه با انتخاب بهترین نرم افزار از او سوال کردم. اولین جمله او این بود : "بهترین نرم افزار وجود ندارد." او گفت نرم افزارها قابلیت های یکسانی دارند و نرم افزاری خوب است که امکانات عمومی انیمیشن را در اختیار شما بگذارد، همچنین قابلیت هایی مثل مدلینگ، نورپردازی پیشرفته و از همه مهمتر امکانات برنامه نویسی پیشرفته ای را یدک بکشد که این روزها تمامی نرم افزارها این امکانات را دارند و شما تعیین کننده بهترین نرم افزار برای خود هستید. اینگونه می توان برداشت کرد، با روند رو به رشد تکنولوژی و پیشرفت نرم افزارها، این خلاقیت شماست که تعیین می کند با چه تکنیک و کیفیتی به خروجی نهایی برسید قطعا تمامی بحث های دیگر در حاشیه قرار می گیرند. در ضمن از جدال های بین 3Ds Max و Maya هم فاصله بگیرید، چون بهترین مکان برای اتلاف وقت و فکر شماست و قطعا جدال دو غول تولیدات انیمیشن و جلوه های ویژه جهان، هیچ زمان به سرانجام نخواهد نرسید، آن هم به دست افراد غیر متخصص و سطحی بین.

 

برای یادگیری نرم افزار نکات زیادی وجود دارد. اول اینکه گول تبلیغات آموزشگاه ها و موسسات مختلف را نخورید. هیچکس نمی تواند در عرض چند ماه به شما انیمیشن یاد بدهد و شما را متخصص کند. در حقیقت تخصص هیچ گاه چیزی نبوده که آسان به دست آید و به راحتی مورد استفاده قرار گیرد. تخصص چیزیست که در اثر کار و تلاش و تجربه طولانی مدت به همراه سختی ها و مداومت سرسختانه و شکست های فراوان در یک زمینه مشخص به همراه برنامه ریزی دقیق حاصل می گردد و اگر به جز این بود نه تخصص نام داشت نه ارزشی برایش قائل می شدند. سعی کنید در قالب یک کلاس آموزشی مطمئن، آموزش خود را شروع کنید و انتظار بالایی هم نداشته باشید. فقط انتظار داشته باشید روند یادگیری شما از خودآموزی سرعت بیشتری داشته باشد. در ضمن در طول عمر کاری من و تا جایی که به یاد دارم هیچ آموزشگاهی به هیچ هنرجویی فرصت های کاری پیشنهاد نکرده و فرصت اشتغال را فراهم نیاورده است. آموزش انیمیشن به همراه اشتغال فقط در قالب استودیوهای انیمیشن سازی امکان پذیر است که این روزها هم به ندرت اتفاق میفتد و استودیوها هم به دلیل پایین آمدن زمان و هزینه، از بین نیروهای متخصص، جذب نیرو می کنند. گول هیچ گونه آگهی تبلیغاتی را حتی در موسسات بسیار معتبر هم نخورید.

 

 

اگر امکان مراجعه به آموزشگاه ها را به هر دلیلی ندارید به راحتی می توانید با خرید مجموعه های آموزشی هدفمند به نتایج خوبی دست یابید و به شما اطمینان می دهم که خودآموزی یکی از بهترین روش های یادگیری نرم افزار است که با خرید درست مجموعه های آموزشی به این هدف دست می یابید. از خرید انبوه و حجم های بالای آموزش، به شدت دوری کنید و به هیچ عنوان در این چاه نیفتید. آموزش های تهیه شده باید بسیار هدفمند باشند، با تعدادی مشخص و برنامه ریزی بسیار دقیق برای تحقیق و مطالعه روی آن ها. خرید هزاران ساعت مجموعه های آموزشی تنها مایه ضرر است و چیزی جز گیج کردن شما در میان انبوهی از آموزش ها ندارد. امیدوارم این مورد را به عنوان یک توصیه خیلی جدی در ذهن داشته باشید.

 

 

در رابطه با شروع کار بسیار خلاصه صحبت کردیم و قطعا هر یک از این مباحث نیاز به ساعت ها صحبت، راهنمایی و مشاوره دارد تا به نتیجه دلخواه برسید تا در مدت زمان منطقی و مفید به نتایج دلخواه برسید.

 

چندین و چند سوال اساسی دیگر در رابطه با بازار کار، نوع فعالیت شما و روند کاری و فکری پیش رو، نوع مراودات، نحوه تعیین هزینه و تعیین دستمزد و مباحثی از این دست در ذهن شما پدید می آیند که تصور می کنم پس از سال ها فعالیت در این زمینه، در حد وسع فکری و تجربه خود، قادر به پاسخ به بسیاری از آن ها هستم و مطمئنا برای پرداختن به آنها در مقالات دیگری به توضیح می پردازیم. اما ادامه این مباحث و مقالات به صورت جدی این را می طلبد که واکنش و استقبال و بازخورد شما را در بخش نظرات ببینیم و حتی به مفصل تر کردن آن نیز بپردازیم. شاید روزی این سلسله مقالات با همراهی شما و با ویرایش های فراوان و با پخته تر کردن مباحث، تبدیل به کتابچه الکترونیکی راهنمایی برای تازه واردان به این رشته شد.

 

 

آیا شما علاقه ای به این دسته مقالات دارید ؟ آیا می تواند حتی خیلی جزئی، مسائلی را برای شما روشن کنند و راهنمای راه شما باشند ؟ اگر این گونه است می توان بسیار مفصل تر به هر کدام این مقوله های بسیار مهم پرداخت و نظرات و استقبال شما می تواند جرقه ای برای این مسیر باشد.

 

برای ادامه این دست مباحث ، نیازمند شنیدن نظرات شما هستیم ...

 

شاد و موفق باشید